🖋️ विशेष संपादकीय अभिजीत राणे विश्वगुरू भारत !!!
- dhadakkamgarunion0
- Aug 19
- 3 min read
🖋️ विशेष संपादकीय
अभिजीत राणे
............................
विश्वगुरू भारत !!!
जग आज पुन्हा एकदा इतिहासाच्या महत्त्वाच्या वळणावर उभे आहे. दुसऱ्या महायुद्धानंतर अमेरिका आणि रशिया या दोन महासत्ता निर्माण झाल्या आणि जग शीतयुद्धाच्या दोन ध्रुवांत विभागले गेले. नंतर सोव्हिएत युनियनचे विघटन झाले आणि अमेरिका एकमेव महासत्ता म्हणून जगाच्या पटलावर उभी राहिली. पण 21व्या शतकाच्या पहिल्या दोन दशकांनंतर पुन्हा एकदा समीकरण बदलत आहेत. आता प्रश्न आहे – या बदलत्या जागतिक घडामोडींमध्ये भारताची भूमिका काय असणार?
अलास्कामध्ये झालेल्या डोनाल्ड ट्रम्प आणि व्लादिमीर पुतिन यांच्या भेटीनंतर लगेचच पुतिन यांनी पंतप्रधान नरेंद्र मोदींना फोन केला. ही साधी औपचारिकता नव्हती, तर जगाच्या राजकारणातील नव्या वास्तवाचे प्रतीक होती. पुतिन यांचा हा संवाद एक स्पष्ट संदेश देतो – भारत हा आज केवळ एक प्रादेशिक शक्ती नाही, तर जगाच्या तोलामोलात निर्णायक घटक आहे.
राजकारणातील प्राधान्यक्रम नेहमीच अर्थपूर्ण असतात. पुतिन यांनी ट्रम्पला भेटण्यापूर्वी आणि भेटीनंतर मोदींशी संवाद साधला, ही घटना अनेक संदेश देते. पहिला संदेश – रशियाला हे ठाऊक आहे की जागतिक सत्ताकारणाचा तोल भारताशिवाय साधणे शक्य नाही. दुसरा संदेश – अमेरिका, रशिया आणि चीन यांच्या मधोमध भारतच असा घटक आहे जो सर्वांना संवादासाठी समान आदराने स्वीकार्य आहे. याच वेळी झेलेन्स्की आणि नाटोचे नेते ट्रम्पकडे भेटीसाठी गेले होते. पण पुतिन यांनी त्यांना न बघता मोदींना प्राधान्य दिले. यावरून हेच दिसते की भारत आता संवादाचे केंद्र बनत आहे.
आज जग पुन्हा दोन ध्रुवांत विभागले जात आहे. एका बाजूला अमेरिका आणि तिच्या पाश्चिमात्य मित्रराष्ट्रांचा गट. दुसऱ्या बाजूला रशिया, चीन आणि ब्रिक्ससारखी संघटना. पण या वेळी एक फरक आहे – भारत या समीकरणात फक्त बघ्याची भूमिका बजावत नाही, तर संतुलन साधणारा निर्णायक खेळाडू ठरत आहे.
रशिया लष्करीदृष्ट्या बलवान आहे, चीन आर्थिकदृष्ट्या प्रभावी आहे, पण भारताकडे लोकशाही मूल्यांचा वारसा, सॉफ्ट पॉवर आणि नैतिक अधिष्ठान आहे. त्यामुळे या गटामध्ये भारताचे स्थान केवळ संख्यात्मक नाही, तर गुणात्मक आहे. भारताने कधीही वसाहतवादी विस्तार केला नाही. भारताची परराष्ट्र धोरणाची भूमिकाच वसुधैव कुटुंबकम् या तत्त्वावर आधारित राहिली आहे. म्हणूनच, अमेरिका असो वा रशिया, दोन्ही गट भारताकडे आदराने बघतात. यातून भारताला मिळणारी ताकद ही केवळ सत्ता नाही, तर नकाराधिकार आहे. म्हणजे जगातील कुठलीही मोठी हालचाल भारताला वगळून होऊ शकत नाही. हीच खरी विश्वगुरूपदाची बीजे आहेत.
गेल्या 11 वर्षांत पंतप्रधान नरेंद्र मोदींनी परराष्ट्र धोरणाला नवे परिमाण दिले. गल्फ देशांशी भारताचे संबंध दृढ केले, इस्रायलशी खुलेपणाने मैत्री दाखवली, रशियाशी परंपरागत नाते जपले, तर अमेरिकेशी व्यावहारिक भागीदारी साधली. आफ्रिकेत गुंतवणूक केली, दक्षिण-पूर्व आशियात धोरणात्मक संपर्क वाढवले. ही सर्व बीजे आता फळाला येत आहेत. आज भारताला जगाच्या प्रत्येक मंचावर ऐकले जाते. जी 20 परिषद असो वा ब्रिक्स, संयुक्त राष्ट्रसंघ असो वा क्लायमेट समिट – भारताशिवाय कुठलाही निर्णय पूर्ण होत नाही.
अमेरिका अजूनही श्रीमंत आहे, लष्करीदृष्ट्या शक्तीमान आहे, पण तिचा नैतिक आधार ढासळत चालला आहे. डॉलर हे जागतिक चलन बनवून अमेरिकेने प्रचंड फायदा घेतला. पण ब्रिक्स चलनाची हालचाल, तेल व्यापारातील बदल, डिजिटल करन्सीचा उदय – या सर्वामुळे डॉलरचे साम्राज्य कोलमडू लागले आहे. अफगाणिस्तानमधील माघार, इराक युद्धाचे अपयश, युक्रेन युद्धातील असमर्थता – या सर्व घटनांमुळे अमेरिकेची प्रतिमा जगात ढासळत आहे.
भारतीय स्थलांतरित हे भारताचे खरे राजदूत आहेत. ते अमेरिकेला, ब्रिटनला, कॅनडाला, ऑस्ट्रेलियाला बलशाली बनवतात, पण आपली संस्कृतीही जपतात. आज गुगल, मायक्रोसॉफ्ट, अडोबीसारख्या जगातील आघाडीच्या कंपन्यांचे प्रमुख भारतीय आहेत. त्यांची प्रामाणिकता आणि बुद्धिमत्ता ही भारताची अमूल्य सॉफ्ट पॉवर आहे. योगा, आयुर्वेद, भारतीय खाद्यसंस्कृती आणि सणवार यामुळे भारतीयता जगभर पोहोचते आहे. यामुळे भारताची प्रतिमा संस्कृतीचा वाहक आणि मानवतेचा मार्गदर्शक अशी बनली आहे.
रशिया आणि चीनची आक्रमक वृत्ती असो वा अमेरिकेची मनमानी – भारतच असा देश आहे जो दोघांनाही संयमित ठेवू शकतो. रशियाला भारताचे ऐतिहासिक नाते आहे, तर अमेरिकेला भारताची बाजारपेठ आणि लोकशाहीची ताकद हवी आहे. म्हणूनच, भारताचे अस्तित्व दोन्ही गटांसाठी अपरिहार्य आहे. याच कारणामुळे पुतिन–मोदी संवाद हा इतका महत्त्वाचा आहे.
भविष्यवेध : भारत विश्वगुरू का ठरणार?
1. तांत्रिक प्रगती – डिजिटल इंडिया, स्टार्टअप क्रांती, अंतराळ मोहिमा यामुळे भारत जागतिक स्तरावर अग्रणी ठरत आहे.
2. आर्थिक वाढ – जगातील सर्वात वेगाने वाढणारी मोठी अर्थव्यवस्था म्हणून भारत गुंतवणूकदारांचे आकर्षण आहे.
3. लोकसंख्याशास्त्रीय लाभ – भारताकडे तरुण लोकसंख्या आहे, जी जगाला कामगारशक्ती व बुद्धिमत्ता पुरवते.
4. सांस्कृतिक वारसा – योगा, ध्यान, संगीत, साहित्य यामुळे भारताची प्रतिमा अद्वितीय आहे.
5. नैतिक नेतृत्व – भारत संघर्षातही शांततेचा मार्ग दाखवतो, आणि हीच त्याची सर्वात मोठी ताकद आहे.
जग बदलत आहे. अमेरिका एककल्ली महासत्ता राहिली नाही. रशिया आणि चीनचे अक्ष मजबूत होत आहे. पण यावेळी इतिहास वेगळा आहे – कारण भारत या समीकरणात मध्यवर्ती ठरत आहे. ट्रम्प–पुतिन भेटीनंतर सर्वप्रथम मोदींना फोन होणे हे योगायोग नाही. हा संकेत आहे – की भारताशिवाय जगातील कुठलाही तोल साधला जाऊ शकत नाही. भारतीय स्थलांतरितांची सॉफ्ट पॉवर, मोदींचे दशकभराचे प्रयत्न, भारताचे नैतिक अधिष्ठान आणि सांस्कृतिक वारसा – या सर्व गोष्टी मिळून भारताला विश्वगुरू बनवत आहेत. भविष्यात भारत केवळ महासत्ता नाही, तर मानवतेचा मार्गदर्शक आणि विश्वगुरू म्हणून उदयास येईल. हे स्वप्न नाही, तर आजच्या घटनाक्रमातून उमटणारे वास्तव आहे.
Comments